ÇEVKO Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı’nın ilk düzenleyicileri arasında yer aldığı, ambalaj atıkları konusunda sanayi sorumluluğunu yerine getiren geri kazanım örgütlerinin bölgesel Balkan toplantıları 2012 yılında başladı ve daha sonra EXPRA çatısı altında Balkan Çalıştayları olarak devam etti. 2013 yılında hayata geçirilen ve 19’u AB üyesi 31 ülkeden 34 kar amacı gütmeyen geri kazanım örgütünün üye olduğu EXPRA (Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu Birliği) ise ambalaj atıkları yönetiminde sanayi sorumluluğunu temsil eden Brüksel merkezli uluslararası çatı örgütü kimliği taşıyor. ÇEVKO Vakfı EXPRA’nın kurucu üyeleri arasında bulunuyor.

Bu yıl ÇEVKO Vakfı’nın ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleşen EXPRA Balkan Çalıştayı’na, 14 ülkeden 37 temsilci katıldı.   Türkiye’den ÇEVKO Vakfı yöneticilerinin yer aldığı etkinlikte, Bulgaristan, Bosna-Hersek, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Yunanistan, Güney Kıbrıs, Macaristan, Slovakya, Çekya, Polonya, İtalya, Hollanda ve Belçika’dan yetkili geri kazanım örgütlerinin temsilcileri görüşlerini paylaştılar. Katılımcılar ülkelerinde atık yönetimi alanında ortaya çıkan son gelişmeleri, Depozito İade Sistemleri ve Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) başlıkları altında değerlendirdiler ve iş birliği kararı aldılar. 

ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer: “Farklı ülkelerdeki uygulamaları bütünsel bir bakış açısı ile ele aldık”

Geniş bir katılımla gerçekleşen EXPRA Balkan Çalıştayı’nda, ambalaj atıkları yönetiminin geleceğine yönelik çok önemli bir perspektif oluştuğunu dile getiren ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, “Günümüzün ve geleceğin karmaşık yapılı çevresel ve ekonomik riskleri, geniş katılımlı bütünsel çözümlerin bir arada kullanılmasını gerektiriyor. Ülkeler, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması ve geri dönüşümüyle çevresel, ekonomik ve toplumsal açılardan çok önemli kazanımlar elde ediyorlar. Bu konuda farklı ülkelerde farklı uygulamalar bulunmakta. EXPRA Balkan Çalıştayı’nda, farklı ülkelerdeki uygulamaları bütünsel bir bakış açısı ile ele aldık. GÜS, depozito sistemleri ve kamu fonlarının birbirini tamamlayan bir hibrit yapıda çalışabilmesi ve üreticiler, perakende noktaları, belediyeler ve tüketiciler arasında etkin bir iş birliğinin nasıl kurulabileceğini konuştuk” dedi.

Atık yönetiminin ana omurgası GÜS olmalı

Sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki ana oturumla gerçekleşen EXPRA Balkan Çalıştayı’nın sabah oturumunda, içecek ambalajlarında depozito sistemlerinin performansı ve mekanizmaları derinlemesine incelendi. Farklı ülkelerden katılımcıların dile getirdiği örneklerde plastik ve metalden yapılmış tek yönlü içecek ambalajların zorunlu depozito sisteminde yer aldığı, cam şişelerin ise yer almadığı dikkat çekti.  

Öğleden sonraki oturumda ise, atık yönetiminin ana omurgasının GÜS üzerine kurulması gerekliliği bir kez daha doğrulandı. Farklı ülkelerden örneklerin ortaya çıkardığı tabloya göre depozito, ambalaj atıklarının hacim, miktar ve ağırlıkça küçük bir kesiti olan belirli boyut ve malzemelerden üretilmiş içecek ambalajlarında uygulanırken, GÜS geniş bir yelpazedeki atık akışlarını yönetmek için vazgeçilmez bir araç oluşturuyor. Toplantıda, bu iki sistemin birbirini tamamlayan hibrit bir yapıda nasıl daha etkin çalışabileceği; üreticiler, perakende noktaları, belediyeler ve tüketiciler arasında nasıl daha etkin bir iş birliği kurulabileceği de ele alındı.

Geleceğin anahtarı: Veri ve şeffaflık temelinde hibrit sistemler

EXPRA Balkan Çalıştayı’nda sunulan farklı ülkelerin başarı öyküleri, uygulama ve politikaların uyumlu hale getirilmesi için somut bir zemin oluşturdu. Katılımcılar, önümüzdeki dönemde atık yönetiminin başarısı için somut, güncel ve karşılaştırılabilir veri akışıyla desteklenen, net takvimlere dayalı, ilgili tüm paydaşları kapsayan, izlenebilir, doğrulanabilir ve şeffaf modellerin gerekliliği konusunda görüş birliğine vardılar. 

ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer: “Türkiye’de GEKAP ve GÜS’ün birlikte ele alınmasını öneriyoruz’”

Son 30 yılda her alanda olduğu gibi atık yönetimi alanında da köklü bir dönüşüm yaşandığını ifade eden ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, “Bundan 30 yıl önce, özellikle tüketim sonrası ortaya çıkan atıklar, çevre kirliliğini önlemek için mümkünse geri dönüştürülecek, mümkün değilse bertaraf edilecek hurda malzemeler olarak görülürken; günümüzde döngüsel ekonomi bağlamında, sanayinin girdisi olarak düşünülmesi gereken, ekonomik değerinin öne çıktığı ikincil hammaddeler haline gelmiştir.  

Ambalaj atıklarında geri dönüşüm oranlarını artırmanın en etkili yöntemi, Vakfımızın ülkemizde öncülüğünü üstlenmiş olduğu ve dünyada yaygın olarak uygulanmakta olan Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sistemini uygulamaktan geçmektedir. Son beş yıldır paydaşlarıyla gönüllü GÜS saha çalışmaları gerçekleştiren Vakfımız, Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) ve GÜS’ün birlikte ele alınması için öneri geliştirmiş durumdadır.  Önerimiz, izlenebilir, doğrulanabilir ve saydam bir GÜS modelinin yeniden kurulması ve yaşama geçirilmesi; bu sistem içerisinde finansal yükümlülüklerini yerine getirdiğini belgeleyen üreticilerin ilgili harcamalarının GEKAP’tan mahsup edilmesine olanak sağlanmasıdır. Bu önerimiz, EXPRA Balkan Çalıştayı’nda üzerinde görüş birliğine varılan hibrit sistemlere çok güçlü bir örnek oluşturmaktadır” şeklinde konuştu.